آثار و فواید حفظ قرآن کریم

حفظ کردن قرآن مانند تلاوت آن آثاری فراوان و ارزنده دارد. برخی از آثار حفظ آیات قرآن مجید، عبارت است از:

1.     . پاداش اخروی

حافظان قرآن در بهشت جایگاهی والا دارند و پاداش آنان دو چندان خواهد بود. پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: درجات بهشت به تعدد آیه های قرآن است. وقتی كه صاحب قرآن وارد بهشت شود، به وی میگویند بخوان و بالا برو، كه هر آیه ای را درجه ای است. پس برتر از درجه حافظ قرآن درجه ای نیست. همچنین در روایات بیان شده كه حافظان قرآن توان شفاعت كردن دیگران را نیز دارند.

2.هدایت انسان

تلاوت و انس با قرآن از سفارش های مكرر معصومان ـ علیهم السّلام ـ است و حفظ قرآن به طور طبیعی به انس با آیات الهی می انجامد؛ زیرا حافظ قرآن باید برای تثبیت محفوظات قرآنی اش دست كم روزی چند بار به قرائت قرآن بپردازد. معصومان ـ علیهم السّلام ـ حافظان قرآن را به تكرار آیات الهی فراخوانده، یادآور شده اند همان گونه كه شتر بسته شده در یک نقطه ـ چنانچه مورد دیدار پیاپی صاحبش واقع نشود. ـ جایگاهش را ترک میكند، محفوظات حافظ قرآن نیز ـ اگر پیوسته مورد مراجعه و تكرار قرار نگیرد از خاطر زدوده میشود.¹ بنابراین، حافظ ناگزیر با قرآن انس میگیرد و زمینه هدایت و سعادتش فراهم میآید. حضرت علی ـ علیه السّلام ـ میفرماید: هیچ كس با قرآن هم نشین نمی شود مگر این كه از كنار آن با افزایش یا كاهش برمی خیزد: افزایش هدایت یا كاهش گمراهی.²

نفوذ قرآن در جان ها و پدید آوردن تحول در شخصیت افراد نیز از آثار سازنده ی تلاوت و حفظ قرآن است. بسیاری از مردم با تلاوت یا شنیدن آهنگ دلنشین قرآن مسیر زندگی خود را تغییرداده، سمت سعادت و كمال رهنمون شدند.³

3.  آرامش روحی

یاد خدا تأثیر بسزایی در روان آدمی دارد و دل ها در پرتو آن آرام میگیرد. خداوند متعال میفرماید:

(أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ)⁴: آگاه باش، دلها با یاد خدا آرام میگیرد.

یكی از نام های قرآن ذكر است. تلاوت و حفظ قرآن نوعی ذكر خداوند است كه انسان در پرتو آن از هجوم بسیاری از فشارهای روانی و اضطرابات درونی مصون میماند. پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ میفرماید: مثل قرآن مثل كیسهی سربسته ی پر از مشک است. اگر آن را باز كنی، بوی مشک فضا را معطر میسازد و اگر به حال خود رها سازی، سود نمی بخشد. قرآن نیز، چنانچه به تلاوتش روی آوری، فضا را از عطر خود آكنده می سازد و روان را نشاط می بخشد؛ و اگر تلاوت نكنی، در سینه ات پنهان میماند.⁵

حضرت علی ـ علیه السّلام ـ میفرماید: هیچ كس با قرآن هم نشین نمیشود مگر این كه از كنار آن با افزایش یا كاهش برمیخیزد: افزایش هدایت یا كاهش گمراهی

4.  بهترین انیس

كتاب بهترین هم نشین تنهایی است و قرآن زیباترین، عمیقترین و با نفوذترین كتاب شمرده میشود. امام سجاد ـ علیه السّلام ـ میفرماید: اگر همه ی مردم روی زمین از دنیا بروند، تا وقتی قرآن با من است، از هیچ چیز وحشت ندارم.⁶

5. فهم بهتر قرآن

مهمترین و عمده ترین اثر حفظ قرآن درک بهتر آن است. حافظ به سبب تسلط بر همه ی آیات، ارتباط آنها را نیک در می یابد و در پرتو آن دركی بهتر و درست تر از قرآن به دست می آورد.

هر چه حافظ قرآن بر آیات و ارتباط و بازیابی آنها مسلط تر باشد، بهتر می تواند نظر قرآن درباره ی یک موضوع را به دست آورد. پس مفسران حافظ قرآن، بهتر و دقیقتر میتوانند قرآن را تفسیر كنند و تفسیرشان از تفسیر مفسران غیر حافظ جامعتر و دقیقتر است.

6.همنشینی با فرشتگان:

عن ابی عبدالله ـ علیه السّلام ـ قال:

اَلْحافِظُ للْقرْآنِ الْعامِلُ بِه مَعَ السَّفَرةِ الْكِرامِ الْبَرَرَةِ.⁷

)حافظ قرآن كه بدان عمل كند، در آخرت رفیق و همراه فرشتگان و سفیران الهی خواهد بود  .

7.  غنا و بی نیازی:

قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :

اَغْنَی الناسِ حَمَلةُ الْقُرآنِ مَنْ جَعَلهُ اللهُ تَعالی فی جَوْفِهِ . ⁸

بی‌نیازترین مردم حاملان قرآن می‌باشند، آن كسان كه خدای تعالی قرآن را در سینه آنها جای داده است.

قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :

مَنْ اَعطاهُ اللهُ الْقُرآنَ فَرَای اَنَّ رَجُلاً اُعْطِیَ اَفْضَل مِمّا اُعْطی فَقَدْ صَغَّرَ عَظِیماً وَ عَظَّمَ صَغیراً. ⁹

هر كسی خداوند قرآن را به او داد و چنان پندارد كه به مردی بهتر از او چیزی داده‌اند، خیر بزرگی را كوچک شمرده و كوچكی را بزرگ دانسته است.

8.موجب آمرزش گناهان:

قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :

مَنْ قَرَأَ الْقُرآنَ عن حِفْظِهِ ثُمَّ ظَنَّ اَنَّ الله تَعالی لا یَغْفِرُ لَهُ فَهُوَ مِمَّنْ اسْتَهْزِءَ بِآیاتِ الله. ¹⁰

«كسی كه قرآن را از حفظ بخواند و گمان كند كه خداوند متعال او را نمی‌آمرزد، در واقع از جمله كسانی است كه آیات خداوند را مورد استهزاء و تمسخر قرار داده است.»

قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله: مَنْ اَعطاهُ اللهُ الْقُرآنَ فَرَای اَنَّ رَجُلاً اُعْطِیَ اَفْضَل مِمّا اُعْطی فَقَدْ صَغَّرَ عَظِیماً وَ عَظَّمَ صَغیراً. هر كسی خداوند قرآن را به او داد و چنان پندارد كه به مردی بهتر از او چیزی داده‌اند، خیر بزرگی را كوچك شمرده و كوچكی را بزرگ دانسته است

9.  نجات از عذاب الهی:

لا یُعَذِّبُ اللهُ قَلباً وَعَی الْقُرآن. ¹¹

(خداوند متعال قلبی كه قرآن در آن باشد را عذاب نمی‌كند.)

10. قبولی شفاعت:

همانطور كه خود قرآن در حق مؤمنان شفاعت می‌كند، حافظ و حامل قرآن نیز توان شفاعت را دارد:

قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ : مَن قَرَاَ الْقُرآنَ حَتّی یَسْتَظْهرَهُ وَ یَحْفَظَهُ اَدْخَلَهُ اللهُ الْجَنَّةَ و شَفَّعَهُ فی عَشْرَةٍ مِنْ اَهْلِ بَیْتِهِ كُلِّهِمْ قَدْ وَجَبَتْ لَهُمُ النّارُ ¹²

(هر كه (آنقدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد كرد و شفاعتش را درباره ده نفر از خانواده‌اش كه آتش جهنم بر آن واجب شده، می‌پذیرد)

11. آبادی و احیاء قلب:

همانطوری كه خانه ویران نزد مردم بی‌ارزش است، دلی خالی از قرآن نیز پیش خداوند بی‌ارزش است.

قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ : اِنَّ الَّذی لَیْسَ فی جَوفِهِ شَیْءٌ مِنَ الْقُرآنِ كَالْبَیْتِ الْخَراب. ¹³

)كسی كه در درونش چیزی (سوره یا آیه‌ای) از قرآن نباشد، همانند خانه ویران است

12. انس با قرآن و تلاوت آن موجب احیاء و شادابی دل می‌شود.

عن كثیر بن سلیم قال قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :

یا بُنَیَّ لا تَغْفَل عَنْ قَرائَةِ الْقُرآن، فَأِنَّ القُرآنَ یُحیی الْقَلْبَ و یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغِی. ¹⁴

كثیر بن سلیم می‌گوید: رسول اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود:ای پسر! از قرائت قرآن غفلت مكن كه قرآن دل را زنده می‌كند و از فحشاء و نادرست و ستم باز می‌دارد.

13. بالاترین درجات در بهشت:

قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :

فَاِذا دَخَلَ صاحِبُ القُرآنِ الْجَنَّةَ قَیلَ لَهُ: اِقْرَأ وَارْقَ، لِكُلِّ آیَةٍ دَرَجةٌ فَلا تَكُونُ فَوقَ حافِظِ القُرآنِ دَرَجةٌ. ¹⁵

هنگامی كه صاحب قرآن داخل بهشت شود، به او می‌گویند بخوان و بالا رو، پس برتر از درجة حافظ قرآن درجه‌ای نیست.

14. نجات از تنهایی:

زندان تنهایی، ناخود آگاه در انسان ترس و وحشت ایجاد می‌كند و در این موقعیت انسان نیاز به دوست و همراهی دارد، بهترین مونس و همدم آدمی در تنهایی كتاب است و چه كتابی زیباتر و عمیق‌تر و با نفوذتر از قرآن؟

قال علی بن الحسین ـ علیه السّلام ـ :

لَوْ ماتَ مَنْ بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَمَا اسْتَوْحَشْتُ بَعْدَ اَنْ یَكُونَ الْقُرآنُ مَعی ¹⁶

امام علی بن الحسین ـ علیه السّلام ـ فرمود:

«اگر همه مردم كه در میان مشرق و مغرب عالم زندگی می‌كنند، بمیرند و قرآن كریم با من باشد، احساس ترس و وحشت نمی‌كنم.»

پیامبر اسلام فرمود: «همانا بهترین بندگان نزد خدا بعد از پیامبران علما هستند و سپس حاملان (قاریان و حافظان) قرآن، آنان همانند انبیا از دنیا می‌روند، همراه آنان از قبرها برانگیخته می‌شوند، در كنار آنان از صراط می‌گذرند و پاداش انبیاء را (از خداوند)دریافت می‌كنند.

15. در زمره بزرگان و بهترین افراد جامعه:

پیامبر بزرگوار اسلام در این باره می‌فرماید:

اَشْرافُ اُمَّتی حَمَلَةُ الْقُرْآنِ وَ اَصْحابُ اللَّیلِ. ¹⁷

(بزرگان امت من حاملان قرآن و نماز شب خوانان می‌باشند)

در روایت دیگر می‌فرماید:

فَضْلُ حَمَلَةِ الْقُرآن عَلَی الّذی لَمْ یَحْمِلْهُ كفضل الخالق عَلَی المخلوق. ¹⁸

فضیلت و برتری حاملان¹⁹قرآن بر كسی كه سعادت حمل قرآن را نیافته، مانند برتری آفریدگار بر آفریدگان است.

16. دریافت پاداش پیامبران  :

حاملان قرآن، چون با كلام خداوند انس و الفت دارند و سعی می‌كنند، خود نیز متخلق به اخلاق قرآن و متأدّب به آداب الهی باشند، مرگ و حشر و نشر آنها همانند پیامبر است:

قالَ رَسُولُ الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :

اِنَّ اَكْرَمَ العِبادِ اِلَی اللهِ بَعْدَ الأنبیاءِ، العُلَماءُ ثُمَّ حَمَلَةُ القُرآن، یَخْرُجُونَ مِنَ الدُّنیا كَما یَخْرُجُ الانبیاءُ وَ یُحْشَرُونَ مِنْ قُبُورِهِم مَعَ الأنبِیاءِ وَ یَمُرُّون عَلَی الصِّراطِ مَعَ الأنبِیاءِ و یُأخُذُونَ ثَوابَ الأنبِیاءِ. ²⁰

پیامبر اسلام فرمود:

همانا بهترین بندگان نزد خدا بعد از پیامبران علما هستند و سپس حاملان (قاریان و حافظان) قرآن، آنان همانند انبیا از دنیا می‌روند، همراه آنان از قبرها برانگیخته می‌شوند، در كنار آنان از صراط می‌گذرند و پاداش انبیاء را (از خداوند)دریافت می‌كنند.

17 .  سرشناسان اهل بهشت:

اهل قرآن همانطور كه در دنیا مورد تكریم و احترام مردم هستند در بهشت نیز گرامی و محبوبند.

قال رسول الله(ص):حَمَلَةُ القرآنِ عُرَفاءُ اَهْلِ الْجَنَّة ²¹«حاملان قرآن، سرشناسان اهل بهشت‌اند.

حفظ  قرآن در کلام بزرگان

آیت الله بهجت رحمة الله علیه:

 قرآن را حفظ کنیم تا همیشه با ما باشد و ما با او باشیم، به قرآن تحصن بکنیم و آن را وسیله حفظمان در فتن و شدائد دنیا قرار بدهیم. » {به سوی محبوب صفحه 71{

(قرآن را حفظ کنید، نتیجه حفظ قرآن قابل توصیف نیست" سهل الله حفظه لامته (ص) " خداوند حفظ قرآن را بر امت رسول خدا (ص) آسان نموده است ولی ابقا و نگهداری از آن تکرار لازم دارد؛ زیرا که فرمود « تعاهدوا هذا القرآن فانه وحشیٌ » قرآن را تکرار کنید که زود از خاطر می رود. » { در محضر آیت الله بهجت صفحه 115}

آیت الله تبریزی رحمة الله علیه:



حفظ قرآن کریم ثواب و فضیلت بزرگی دارد، لکن کسی که قرآن را حفظ کرده باید محافظت کند تا از یادش نرود، کوتاهی کردن در این امر بعد از حفظ قرآن به نحوی که یادش برود اشکال دارد. والله العالم .

علامه حسن زاده آملی حفظه الله

« حقیقت امر این است که از همان ابتدا عشق عجیبی به دیوان شعرا و نیز نظم و شعر داشتم. روی این ذوق، همان وقت، تمام دوبیتی های باباطاهر را حفظ بودم و تمام رباعیات خیام را ، و اکثر غزلیات حافظ را، همین طور دیگران را ، ای کاش از همان وقت کسی به من می گفت که آقا به جای اینکه این ها را حفظ کنی، شروع کن به حفظ قرآن. و الان این حسرت برای من به جای مانده است که این عشق و علاقه ای که به دواوین (دیوان های) شعرا داشتم، کاش در حفظ قرآن به کار می بردم. » { میراث ماندگار، صفحه 563}

دوره نوجوانی و جوانی، برهه ای است که حافظه انسان، چونان مکنده ای قوی، دنبال مواد و محفوظات می گردد. بنابراین، خواه ناخواه، به سوی حفظ شعر، نثر، عبارات و ... رو می آورد. چه بهتر آن که با برنامه حفظ قرآن، این قوه ارزشمند انسانی را در بهترین برهه آن ، هدایت و راهبری کرد و آن را در سمت و سویی سوق داد که در برهه افول آن قوه، در به کارگیری این قوه الهی، احساس رضایت و شادمانی کند، خود را مغبون حس نکند، بلکه شاکر این نعمت خدادای بیابد. مغز انسان شامل پانزده تا یکصد بیلیون سلول عصبی (نرون) است که اگر کمترین عدد ارائه شده را بپذیریم به این معنی است که انسان می تواند 2 تا 10 بیلیون پاره اطلاعات مختلف را به خاطر بسپارد. طبق نظر « ریچارد رستاک » فقط برای نوشتن عددی که نمایانگر توانایی به خاطر سپردن مغز انسان باشد باید به مدت 90 سال در هر ثانیه یک صفر بنویسیم . {کتاب چگونه حافظه ای برتر داشته باشیم، نوشته روبرت توکه، صفحه 11}

آیت الله بروجردی رحمة الله علیه :



 از حفظ داشتن قرآن توشه ای برای انسان است. افسوس بر کسی که از دنیا برود و توشه ای نداشته باشد. » {زندگی آیت الله بروجردی صفحه 165{

از میان مراجع و علمای طراز اول، کمتر کسی بوده است که اجزایی از قرآن را از حفظ نداشته باشد. اگر هم به صورت ترکیبی و با برنامه ریزی اشتغال به حفظ قرآن نداشته اند. به خاطر انس زیادی که با قرآن داشته اند، غالب آیات در ذهنشان حاضر بوده است شهید مطهری در کتاب « مسأله شناخت » در ارتباط با آیت الله بروجردی می گوید : « آقای بروجردی ... در فقه و اصول مردی فوق العاده متبحر و صاحبنظری بود و بر تفاسیر قرآن هم مسلط بود و بیش از نصف قرآن را هم حفظ بود.» {مسأله شناخت صفحه 146{